Ad Code

Responsive Advertisement

Dünyanın Günlük Hareketleri Ve Sonuçları


DÜNYA’NIN HAREKETLERİ 
Soru çıkması itibariyle Dünya’nın iki türlü hareketi vardır: 
1. Günlük (Kendi ekseni etrafındaki) Hareketi,
2. Yıllık (Güneş Etrafındaki) Hareketi.

1. DÜNYA’NIN GÜNLÜK HAREKETİ
Dünya’nın kendi ekseni etrafında tam bir devir yapmasına  Günlük Hareket  denir.

Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları

Dünya, kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru döner. Bu dönüşünü 24 saatte tamamlar. Bir dönüşü için geçen bu süreye bir gün denir.   Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki hızı ekvatorda yaklaşık olarak saatte 1670 km’dir.Bu hız kutuplara doğru azalır ve kutup noktalarında 0  km olur.  Dünya’nın hızının hissedilmemesinin nedeni atmosferle birlikte dönmesidir.
      
Dünya’nın kendi ekseni  etrafında dönüşü sırasında iki türlü hız ortaya çıkar;
a)Açısal Hız:Dairesel hareket yapan bir cismin birim zamanda taranan açıya açısal hız denir. Açısal hız, her enleminde aynıdır. 24 saatte 3600 derece taranır. Bir saatte 15°, 4 dakikada 1° dir. Bundan dolayı bir boylam üzerindeki bütün noktalarda yerel saat aynıdır. 
b)Çizgisel Hız:Cisimlerin birim zamanda aldığı yola çizgisel hız  denir. Dünya’nın çizgisel hızı  her enlemde aynı  değildir. Hızın en yüksek olduğu  yer  Ekvatordur  ve  saatte 1670 km’dir. Bu hız kutuplara doğru azalır ve kutup noktalarında 0 km olur. 

Çizgisel hızın farklı olmasına bağlı olarak Ekvator ve çevresinde güneş hızlı doğar ve hızlı batar. Kutuplara doğru gittikçe güneşin doğuş batış süresi uzar.  Çizgisel hızın farklı olması yer çekimini de etkiler. Ekvatorda çizgisel hız ve savrulma fazla olduğu için yer çekimi az, kutuplara doğru ise çizgisel hız ve savrulma azaldığı için yer çekimi artar.
Eğer çizgisel hız  iki kat artsaydı bir gün 12 saat olurdu, böylece iki meridyen arası  yerel saat farkı 2 dakika olurdu. Çizgisel hız iki kat azalsaydı bir gün 48 saat olurdu,  böylece iki meridyen arası yerel saat farkı 8 dakika olurdu.
 Dünya’nın yuvarlak  olmasından dolayı güneşe bakan yüzü aydınlık, diğer yüzü karanlıkta kalır. Dünya’nın dönmesiyle gece ve gündüz birbirini  izler. Ancak yer ekseninin yörünge düzlemine dik olmamasından dolayı  gece gündüz  süreleri yıl içerisinde değişir. 
Dünya’nın aydınlık ve karanlık kısımlarını  birbirinden ayıran sınıra aydınlanma
çemberi denir.

Dünya’nın batıdan doğuya doğru dönmesi, güneşin doğu-dan doğmasına  ve batıdan batmasına neden olur. Buna bağlı olarak da ana yönler oluşur.

Günlük Hareketinin Sonuçları: 
1. Gece ve gündüz ardalanır. 


Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları


2.  Güneş ışınlarının gün içerisinde yere düşme açıları değişir. Sabah ve akşam  güneş ışınları eğik,  öğlen vakti ise en yüksek açıyla gelir.

Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları

3. Gölge boyları ve yönleri değişir.
4. Günlük sıcaklık farkları oluşur. Gün içerisinde en yüksek sıcaklıklar öğleden sonra görülürken, en düşük sıcaklıklar da güneşin doğduğu andır.
5.  Gün içerisinde basınç değişimleri oluşur. Bunun sonucunda günlük  (meltem) rüzgârlar oluşur.


Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları

6. Kurak ve yarı kurak bölgelerde taşlarda mekanik çözülme gerçekleşir.
7.  Merkezkaç (coriolis) kuvveti oluşur. Bunun sonucunda;Sürekli  Rüzgârların ve okyanus  akıntılarının yönlerinde sapmalar meydana gelir.
8. 30 ve 60 enlemleri civarında dinamik basınç merkezleri oluşur.
9. Yerel saat farkları meydana gelir.


DÜNYANIN GÜNEŞ ETRAFINDAKİ HAREKETİ 



YILLIK HAREKET
Dünya, elips şeklindeki bir yörüngede Güneş etrafında dolanır. Bir tam dönüşünü 365 gün 6 saatte tamamlar. Buna bir yıl denir. 


Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları

Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi sırasında izlediği yola yörünge  denir.
Dünya’nın yörüngesinden geçen düzleme yörünge düzlemi  veya  ekliptik  düzlem adı verilir. 
Dünya yörüngesi 939 milyon km uzunluğundadır. Dünya bu yörüngede ortalama 107.118 km/h’ten  (saniyede 30 km) daha hızlı dönmektedir.

Dünya’nın   güneşe  olan   ortalama uzaklığı 149.5  Milyon km’dir.
Dünya’nın yörüngesi elips şeklindedir. 
Bu nedenle Dünya’nın Güneşe olan uzaklığı yıl içerisinde değişir.Bu sebebten dolayı dünyanın dönüş hızında değişmeler meydana gelir ve mevsim sürelerinde etkili olur. 
Dünya’nın Güneşe en yakın olduğu döneme (3 Ocak - 147 milyon km) günberi (perihel), denir, Dünya’nın yörüngedeki hızı artar ve Şubat ayı 2 gün kısa sürer. En uzak olduğu döneme (4 Temmuz - 152 milyon km) günöte  (aphel) denir,yörüngedeki hızı azalır ve yaz ayları 2 gün uzun sürer.

Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları

Dünya’nın Güneş’e bazen yaklaşıp, bazen de uzaklaşması  yeryüzünde sıcaklık  değişikliğine yol açmaz. Çünkü uzay boşluğunda güneş ışınlarını  tutacak  bir  gaz  yoktur. 
Kuzey ve Güney yarım kürelerin farklı zamanlarda ısınıp soğumasının temel nedeni,  Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açılarıdır. Mesela Dünya’nın Güneşe en uzak  olduğu aylar olan Haziran ve Temmuz aylarında Kuzey Yarım Küre’de Yaz mevsimi yaşanır. Bunun nedeni Haziran ayında Güneş ışınlarının Kuzey Yarım Küre’de yere değme açısının büyümesidir.Ocak ayında ise yakın olmasına rağmen soğuktur çünkü ışınları eğik alır.
NOT: Yine bu konu ile ilgili dünyanın güneşe yaklaşması uzaklaşması,dönüş hızının artması azalması,ayların süresi mevsim sürelerinin değişmesi gibi olayların sebebi yörüngenin elips olmasıdır.
Dünyanın Yıllık Hareketinin Sonuçları: 
1. Güneş ışınlarının bir noktaya geliş açısı değişir. 
2. Sıcaklık yıl içinde değişir.
3. Gölge uzunlukları yıl içinde değişir.
4. Güneşin ufukta doğup battığı yer ve zamanı değişir.
5. Gece ve gündüz süreleri de yıl içerisinde değişir.
6. Muson rüzgârları oluşur.
7. Mevsimler oluşur.

DÜNYA’NIN EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI 
Dünya’nın eksen eğikliğinin anlaşılabilmesi için şu terimlerin bilinmesi gerekmektedir.
1. Ekliptik  Düzlem (Yörünge Düzlemi):  Dünya’nın Güneş etrafında izlediği yola Ekliptik Düzlem denir.
2. Ekliptik Eksen (Yörünge Ekseni):Ekliptik düzlemi  dik kestiği kabul edilen hayali çizgiye Ekliptik Eksen denir.
3.Dünya’nın   Ekseni:Kutuplardan  ve  yerin merkezinden geçtiği kabul edilen hayali çizgiye
Dünya’nın Ekseni denir.
4. Ekvator  Düzlemi:Dünya’yı  iki  eşit parçaya bölen hayali çizginin meydana getirdiği düzleme Ekvator Düzlemi denir.




Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları


Ekliptik eksen ile Dünya’nın ekseni birbiri ile çakışmaz aralarında 23° 27’ lık  bir eğiklik vardır. Bu eğikliğe Dünya’nın Eksen Eğikliği adı verilir. 
Eksen eğikliği, Dünya’nın hem kendi ekseni hem de Güneş etrafındaki hareketiyle hiçbir zaman değişmez. Sadece ekinoks tarihlerinde etkisi ortadan kalkar.
Eksen Eğikliğinin Sonuçları: 

Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları

1. Mevsimlerin oluşmasına neden olur. 
2. Bir noktaya düşen güneş ışınları yıl içerisinde değişir.
3. Bir noktaya dikilen çubuğun gölge boyu yıl içinde değişir.
4. Dönenceler ve Kutup Daireleri oluşur.
5. Kuzey ve Güney yarım kürelerde aynı anda farklı mevsimler yaşanır.
6. Aydınlanma dairesi sürekli yer değiştirir.
7. Gece ve gündüz süreleri uzayıp kısalır.
8. Mevsimlik sıcaklık ve basınç farkları oluşur. 
9. Matematik iklim kuşakları meydana gelir.
10. Güneşin doğuş-batış saati ve yeri değişir. 

 Eksen Eğikliği Olmasaydı:
(Ekvator düzlemi ile ekliptik üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi)  
Dönenceler  ve kutup daireleri oluşmazdı.
Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi.
Mevsim değişmesi olmazdı. Sürekli aynı mevsim hüküm sürerdi.
Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi.
Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu.
Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi.
Kısacası; sürekli ekinoks durumu yaşanırdı.

Eksen Eğikliği 20°Olsaydı:
Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı.
Güneş ışınlarının düşme açısında değişim azalacağından,Ekvatoral bölgenin sıcaklık ortalaması artardı.
Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken , ılıman kuşak genişlerdi.
Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.
Kutup noktalarının sıcaklığı azalırdı.
NOT :Eksen eğikliği kaç derece ise Kutup noktalarına güneş ışınları en fazla o açıyla düşer.
Aydınlanma çizgisi daha az yer değiştireceğinden gece ile gündüz arasındaki fark azalırdı.

NOT :Eksen eğikliği küçüldükçe gece ile gündüz arasındaki fark azalır. Eksen eğikliği büyüdüğünde ise fark artar.

Gölge Yönü
Cisimlerin gölgesi, ışık kaynağının tam aksine düşer.


Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları


MEVSİMLER VE OLUŞUMU 
Mevsimler Güneş’in gün dönümü ve gece gündüz eşitliği noktaları arasından geçişleri arasındaki sürelerdir. Mevsimlerin oluşmasının temel sebebi eksen eğikliği ve Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi (Yıllık Hareket)’dir. 
Gece ile gündüzü ayıran sınıra  Aydınlanma Çemberi  adı verilir. Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi sırasında, güneş ışınları  farklı  enlemlere dik  gelirken, aydınlanma dairesi, kutup daireleri ve kutup noktaları  arasında  yer değiştirir.
Aydınlanma dairesi ve güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak aynı  anda farklı yarımkürelerde farklı mevsimler yaşanır. Kuzey Yarımküre yazı  yaşarken, Güney Yarımküre kışı  yaşamaktadır. Aynı  şekilde birinde sonbaharı  yaşanırken diğeri de ilkbahar yaşanır.

 Dünya’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketine bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar.

Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları

Bu günler mevsim başlangıcı olduğu için Gündönümü adı da verilir.
21 Mart ve 23Eylül     Ekinoks  tarihleri,
21 Aralık ve 21 Haziran  Solstis  tarihleridir.
Gündönümü(solstis) tarihleri     gündüz sürelerinin uzamaya veya kısalmaya döndüğü tarihlerdir.
Ekinoks tarihleri  ise güneş  ışınlarının Ekvator’a dik düştüğü ve bütün Dünya’da gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu tarihlerdir.


Dünyanın Günlük Hareketleri Ve  Sonuçları






















Yorum Gönder

0 Yorumlar